Πρώτα η δήλωση μη εφαρμογής του Συντάγματος. Μετά τι;

*Άρθρο του Αργύρη Κατσαμάνη, Πρωτοδίκης ΕΕ Μέλος Εφετειακής Α. Κρήτης

Όπως σωστά παρατηρεί ο διακεκριμένος δικηγόρος Παναγιώτης Περάκης, η παραβίαση των θεσμικών κανόνων δεν είναι ποτέ ένα μεμονωμένο γεγονός. Είναι το πρώτο βήμα σε έναν δρόμο επικίνδυνο, όπου οι εξαιρέσεις γίνονται κανόνας και η αυθαιρεσία αντικαθιστά τη νομιμότητα. Σήμερα, κάποιος δηλώνει ότι το Σύνταγμα μπορεί να παρακαμφθεί. Αύριο, ποιος θα αποφασίσει ότι και η Δικαιοσύνη δεν χρειάζεται να εφαρμόζεται;

Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Δικαστές στοχοποιούνται. Η Πρόεδρος του Αρείου Πάγου απειλείται. Ανακριτές λιντσάρονται στη δημόσια σφαίρα επειδή η απόφασή τους δεν ικανοποιεί το κοινό αίσθημα. Ένα αίσθημα που, όμως, δεν βασίζεται σε αποδείξεις και τεκμήρια, αλλά στην οργή, στο πάθος, στην ανάγκη να βρεθούν ένοχοι προτού υπάρξουν αποδείξεις.

Και αυτό είναι το μεγαλύτερο θεσμικό αδιέξοδο. Όταν η κρίση της Δικαιοσύνης δεν αρκεί, όταν οι θεσμοί παύουν να έχουν τον τελευταίο λόγο και αντικαθίστανται από τη μανία του πλήθους, τότε δεν υπάρχει κράτος δικαίου. Υπάρχει μόνο ένα σύστημα αυτοδικίας, όπου η κραυγή υπερισχύει του νόμου, το ένστικτο αντικαθιστά τη λογική, και η δικαιοσύνη μετατρέπεται σε εκδίκηση.

Η Ιστορία έχει δείξει πού οδηγεί αυτή η πορεία. Από τη δίκη του Ιησού, όπου ο Πιλάτος νίπτει τας χείρας του και παραδίδει τον αθώο στον όχλο, μέχρι τις γκιλοτίνες της Γαλλικής Επανάστασης, όπου η οργή κατέτρωγε τους ίδιους τους πρωτεργάτες της. Από τους λιντσαρισμούς στις ΗΠΑ, όπου το πλήθος απαιτούσε εκτελέσεις χωρίς αποδείξεις, μέχρι τις πιο σκοτεινές στιγμές της ελληνικής πολιτικής Ιστορίας, όπου οι θεσμοί παραμερίστηκαν και η βία κυριάρχησε.

Δεν υπάρχει Δικαιοσύνη υπό απειλή. Δεν υπάρχει θεσμική λειτουργία όταν οι δικαστές κρίνονται με βάση το εάν ικανοποίησαν τον θυμό του πλήθους αντί για το αν εφάρμοσαν τον νόμο. Κανένα κράτος δικαίου δεν μπορεί να επιβιώσει όταν κυβερνάται από φόβο και όχι από θεσμούς.

Το Σύνταγμα δεν είναι απλά ένας νόμος. Είναι το θεμέλιο της Δημοκρατίας. Αν αρχίσουμε να το παραβλέπουμε, τότε παραβλέπουμε και τα θεμελιώδη δικαιώματα που κατοχυρώνει. Και αν το επιτρέψουμε αυτό, τότε δεν θα υπάρχει όριο στο τι μπορεί να αμφισβητηθεί αύριο.

Δεν είναι ώρα για σιωπή. Δεν είναι ώρα για ανοχή. Είναι ώρα να σταθούμε απέναντι σε αυτή την εκτροπή προτού η δημοκρατία γίνει απλώς ένα κενό σύνθημα, προτού οι θεσμοί γίνουν διακοσμητικοί, προτού η Δικαιοσύνη πάψει να είναι ανεξάρτητη και γίνει έρμαιο της κάθε στιγμιαίας λαϊκής οργής.

Αργύρης Κατσαμάνης
Πρωτοδίκης ΕΕ
Μέλος Εφετειακής Αν. Κρήτης